Zmiany klimatyczne a biznes

Zgodnie z przyjętą przez Unię strategią, gospodarka (w tym biznes) odporna na zmiany klimatyczne jest jednym z kilku priorytetów Unii Europejskiej na lata 2019-2024. W nowym programie strategicznym ustanowione zostały następujące priorytety: ochrona obywateli i swobód; rozwijanie silnej i prężnej bazy gospodarczej, budowanie neutralnej klimatycznej, ekologicznej, sprawiedliwej i socjalnej Europy oraz promowane europejskich interesów i wartości na scenie światowej. Priorytetem jest Europejski Zielony Ład.

W ramach neutralnie klimatycznej Europy Państwa powinny inwestować w ekologiczne inicjatywy. Promowane będę zrównoważone rolnictwo oraz systemy chroniące środowisko i różnorodność biologiczną. Gospodarki powinny być wydaje, w obiegu zamkniętym o dobrze funkcjonującym unijnym rynku energii, zapewniającego zrównoważoną, bezpieczną i przystępną cenowo energię.

W tym celu Komisja Europejska przygotowała pakiet dokumentów będących wytycznymi dla gospodarek europejskich. Mowa o takich regulacjach jak:

w zakresie energii

Plan rozwoju technologii niskoemisyjnych;
Wysokowydajna, tania, niskoemeisyjna i zrównoważona energia;
Zapewnienie bezpieczeństwa, przystępnej cenowo i zrównoważonej energii;
Zlecenia związane z ICT, które pomogą UE przekształcić się w bardziej energooszczędną;
Strategia na rzecz konkurencyjnej, zrównoważonej i bezpiecznej energii;
Europejskie prawo klimatyczne.

w zakresie środowiska i zmian klimatycznych

Europejski Zielony Ład (w ramach Europejskiego Zielonego Ładu powstało bardzo dużo regulacji;
Ramy polityki Unii Europejskiej w zakresie klimatu i energii;
Prawo dotyczące wody;
Prawo dotyczące zagospodarowania odpadów;
Prawo dotyczące ochrony bioróżnorodności.
i wiele wiele innych.

Kryzys wiedzy klimatycznej

Chciałabym rozpocząć ten wpis od komunikatu Komitetu Problemowego ds. Kryzysu Klimatycznego przy Prezydium PAN na temat edukacji klimatycznej w Polsce, który dostępny jest na stronach PAN.

Komunikat co do zasady odnosi się do poziomu kształcenia i wiedzy dotyczącej zmiany klimatu. Chciałabym jednak przytoczyć kilka ważnych pochodzących z tego komunikatu informacji dotyczących również dorosłych.

Szerokie badania opinii społecznej pokazują, że ok. 75% Polaków uważa postępującą katastrofę klimatyczną za fakt i dostrzega konieczność natychmiastowych działań zapobiegawczych i adaptacyjnych. Jednocześnie jednak Polacy czują bezradność. Przekonanie, że uda się powstrzymać kryzys klimatyczny, spada. Te same badania dokumentują niższy niż deklarowany stan wiedzy na temat środowiska i klimatu, zależność opinii na temat zagrożeń klimatycznych od ostatnich zdarzeń związanych z pogodą i podatność na tzw. greenwashing (nieuzasadnione lub słabo uzasadnione „zazielenianie wizerunku” firm, produktów, działań czy usług).

Niezwykle ważna, a dziś niedoceniania, jest edukacja klimatyczna skierowana do dorosłych, szczególnie decydentów politycznych i gospodarczych na poziomach od najwyższego (politycy, kadra zarządzająca) do lokalnych (na szczeblu gmin, małych przedsiębiorstw, społeczności lokalnych). To oni podejmują dziś decyzje ważne dla naszej przyszłości. W interesie nas wszystkich jest, aby podejmowali je na podstawie rzetelnej wiedzy, nie tylko ekonomicznej i społecznej, ale także o stanie klimatu, środowiska i zagrożeń związanych z ich stanem.
Skutecznie przeciwdziałanie narastającej zmianie klimatu i adaptacja do niej wymagają zrozumienia potrzeb takich działań.

Autorzy raportu "Ziemianie Atakują 2022" zidentyfikowali następujące najwększe wyzwania środowiskowe:

Katastrofa klimatyczna wykładniczy wzrost temperatury atmosfery od czasu rewolucji przemysłowej, wynikającej z emisji gazów cieplarnianych;
Katastrofa środowiskowa degradacja środowiska poprzez dramatyczne zubożenie bioróżnorodności i zniszczenie ekosystemów;
Produkcja odpadów w tym problem odpadów z plastiku, których rozkłąd trwa wiele pokoleń;
Jakość powietrza rosnące zanieczyszczenie powietrza substancjami szkodliwymi dla zdrowia;
Kryzys wodny kurczące się zasoby słodkiej wody.

Eksperci przygotowujący raport zidentyfikowali trzy obszary, na których społeczeństwa powinny skoncentrować swoje wysiłki, aby wpłynąć na postęp zmian klimatycznych. Są to:

Energetyka odejście od paliw kopalnych, inwestycje w rozwój alternatywnych źródeł energii, zmniejszenie energochłonności. Poprawa efektywności energetycznej.

Transport wprowadzenie opodatkowania emisyjnych (głównie CO2) środków transportu przy jednoczesnym rozwoju taniego i przystępnego transportu publicznego.

Rolnictwo rozwój rolnictwa opartego na produkty przyjazne dla planety: łatwo dostępne i lokalne.

Zapytani Polacy o największe wyzwania środowiskowe odpowiedzieli:

40% niedobory wody i susze
35% zanieczyszczenie środowiska odpadami
35% zmiany klimatu, globalne ocieplenie
34% zanieczyszczenie wód, mórz i oceanów
29% gwałtowne zjawiska pogodowe
4% nie interesuje mnie to, nie mam zdania
1% nic mnie nie niepokoi, kiedy myślę o środowisku naturalnym na świecie

Co to oznacza?

Wg eksperów raportu wiedza Polków i Polaków jest wyłącznie odbiciem tego, co aktualnie jest publikowane w mediach. Nie niepokoją nas aż tak bardzo gwałtowne zjawiska pogodwe oraz zanik tradycyjnych pór roku, które - zdaniem eksperów klimatycznych - są czerwoną lampką ostrzgawczą. Widoczne są dwa bardzo ważne wnioski. Przeświadczenie polskiego społeczeństwa nie pokrywa się z rankingiem problemów wskanym przez ekspertów klimatycznych. Przy braku edukacji klimatycznej to media ponoszą zasadniczą odpowiedzialność, jeśli idzie o przygotowanie społeczeństwa do wyzwań związanych z katastrofą środowiskową.

Z treścią raportu można zapoznać się na stronie Ziemianie Atakują.

Biznesy najbardziej narażone na zmianę klimatu

W dokumencie Twój biznes a zmiany klimatu, wyróżnione są sektory biznesu, które w sposób szczególny odczują negatywne skutki zmian klimatu. Wymieniono:
HANDEL - Zerwane trakcje, uszkodzone drogi, opóźnione samoloty, czyli wszystkie drogi oddziaływania zmian klimatu na transport poważnie utrudniają płynność w łańcuchu dostaw, narażając firmy na bardzo duże straty. Duże sieci mają problemy z łańcuchem dostaw, który staje się coraz bardziej niestabilny. Utrudniona logistyka to nie jedyny problem, będący efektem zmian klimatu – mają one bowiem także wpływ na zaopatrzenie firm w towar, szczególnie spożywczy. Z takim problemem borykają się m.in. producenci kaw. W Ameryce Łacińskiej zwiększenie poziomu opadów deszczu, wilgotności i temperatury powietrza doprowadziło do wybuchu epidemii rdzy kawowej, która zmusiła już rolników do wycięcia hektarów drzew.

ROLNICTWO - Wpływ zmian klimatu na rolnictwo jest oczywisty. Susze, nadmierne opady, powodzie czy zbyt wysoki poziom nasłonecznienia – każda anomalia pogodowa bezpośrednio oddziałuje na wielkość plonów, a nierzadko również na ich jakość. Takie zdarzenia prowadza z kolei do podwyżki cen i zawahania się lokalnej, a w miarę rozwoju globalizacji również światowej gospodarki.

UBEZPIECZENIA - Zmiany klimatu stanowią duże zagrożenie dla sektora ubezpieczeń. Straty ponoszone w wyniku silnych wiatrów, powodzi czy nawet długotrwałych upałów są dużo większe, niż jeszcze kilka lat temu. Taka sytuacja sprawia, że rynek ubezpieczeń musi zdecydowanie bardziej uwzględniać ewentualne katastrofy naturalne w swoich kalkulacjach. Rośnie również świadomość w zakresie konieczności ograniczania ryzyka klimatycznego, a więc nie tylko naprawy skutków, ale i prewencji oraz adaptacji.

BUDWONICTWO i NIERUCHOMOŚCI - Budownictwo i nieruchomości są według najnowszych badań w niewielkim stopniu przygotowane na zmiany klimatu. Tymczasem wpływ, jaki mają na ten sektor anomalia pogodowe wciąż rośnie. Problemem są tutaj m.in. podnoszący się poziom wód czy coraz wyższe nasłonecznienie terenów, a co za tym idzie rosnący stres termiczny. Takie zjawiska są jednak również szansą dla deweloperów na rozwijanie się w obszarze ekowydajności budynków i inwestowanie w technologie pasywnych domów.
Dodatkowo w taksonomii wymienione są branże, które wg Komisji uważane są za sektory i te sektory mogą odczuć największą presję rynkową w kierunku dostosowania się do zmian klimatu.

W przestrzeni medialnej słyszymy naprzemiennie pojawiające się działania dotyczące adaptacji i łagodzenia. Co one konkretnie oznaczają? Adaptacja do zmian klimatu to nie to samo co łagodzenie.

Adaptacja do zmian klimatu to podejmowanie działań minimalizujących lub łagodzących skutki zmian klimatu. Adaptacja jest procesem dostosowywania się do bieżących i przyszłych skutków zmiany klimatu.
Łagodzenie skutków zmian klimatu oznacza działania zapobiegające emisji gazów cieplarnianych lub jego ograniczenie. Pod pojęciem łagodzenia należy rozumieć działania ograniczające liczbę źródeł emisji gazów lub zwiększające ich pochłanianie.

Ponieważ zagrożenia związane z klimatem i związane z nimi skutki są coraz bardziej odczuwalne w Europie i na całym świecie, podjęcie działań dostosowawczych staje się pilniejsze. W 2013 r. Komisja Europejska przyjęła swoją pierwszą strategię adaptacyjną (KE, 2013). Druga strategia adaptacyjna KE na rok 2021 wzywa do wzmożenia wysiłków na rzecz wzmocnienia naszej odporności i gotowości na zmianę klimatu. Obejmuje to więcej inwestycji w NBS w celu generowania korzyści w zakresie adaptacji i łagodzenia zmiany klimatu, zmniejszania ryzyka klęsk żywiołowych, różnorodności biologicznej i zdrowia

Niedawno KE przedstawiła projekt ustawy o odtwarzaniu przyrody (KE, 2022) w ramach unijnej strategii ochrony różnorodności biologicznej (KE, 2020a). Wzywa do określenia prawnie wiążących celów w zakresie odtwarzania, szczególnie w przypadku siedlisk wymienionych w załączniku I do dyrektywy siedliskowej UE, a także ekosystemów o największym potencjale wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla oraz ograniczania skutków ekstremalnych zjawisk klimatycznych.

Na temat adaptacji do zmian klimatu zwłasza w NBS Komisja również przedstawia swoje stanowisko. O tym powstanie osobny artykuł.

Autorka opracowania