Artykuł powstał na podstawie raportu WWF 2024 Living Planet Report będącego zbiorem informacji nt. stanu Planety, zwłaszcza w kontekście utraty bioróżnorodności. W raporcie wskazano na stan przyrody w oparciu o wskaźnik LPI mierzący zmiany względnej liczebności populacji obejmującej ssaki, ptaki, gady, płazy oraz ryby.
W ciągu ostatnich 50 lat (1970–2020) średnia wielkość monitorowanych populacji dzikich zwierząt zmniejszyła się o 73%. Wyniki te opierają się na analizie niemal 35 000 trendów populacyjnych oraz 5 495 gatunków płazów, ptaków, ryb, ssaków i gadów. Największe spadki odnotowano w populacjach słodkowodnych – aż o 85%, następnie lądowych (69%) i morskich (56%).
Jako powody spadku populacji autorzy raportu podają:
- degracajcę i utratę siedlisk - spowodowane systemem żywnościowym
- nadmierna eksploatacja
- gatunki inwazyjne
- choroby
- zmiany klimatu - aczkolwiek relacja pomiędzy utratą siedlisk a zmianami klimatycznymi podawana jest w krajach Ameryki Łacińskiej oraz na Karaibach.
Monitorując zmiany wielkości populacji gatunków na przestrzeni czasu, LPI stanowi wczesny wskaźnik ryzyka wyginięcia i pomaga zrozumieć kondycję ekosystemów. Kiedy populacja spada poniżej określonego poziomu, dany gatunek może nie być w stanie pełnić swojej typowej roli w ekosystemie – czy to rozsiewania nasion, zapylania, wypasania, czy też cykli odżywczych i wielu innych procesów, które utrzymują funkcjonowanie ekosystemów.
Indeks LPI oraz podobne wskaźniki jednoznacznie wskazują, że przyroda znika w alarmującym tempie. Choć niektóre zmiany mogą wydawać się niewielkie i stopniowe, ich skumulowane skutki mogą prowadzić do większych i szybszych zmian.
W świecie przyrody osiągnięcie punktów krytycznych (przykładowe punkty krytyczne podano poniżej) jest wysoce prawdopodobnych, jeśli obecne trendy będą się utrzymywać, co może prowadzić do katastrofalnych konsekwencji. Należą do nich globalne punkty krytyczne, które stanowią poważne zagrożenie dla ludzkości i większości gatunków, niszcząc systemy podtrzymywania życia na Ziemi i destabilizując społeczeństwa na całym świecie. Wczesne sygnały ostrzegawcze wskazują, że kilka globalnych punktów krytycznych szybko się zbliża:
-
W biosferze: Masowe wymieranie raf koralowych zniszczyłoby rybołówstwo i ochronę przed sztormami dla setek milionów ludzi żyjących na wybrzeżach. Punkt krytyczny w Amazonii uwolniłby ogromne ilości węgla do atmosfery i zakłóciłby wzorce pogodowe na całym świecie.
-
W cyrkulacji oceanicznej: Załamanie subpolarnego wiru oceanicznego, cyrkulacji południowo od Grenlandii, dramatycznie zmieniłoby wzorce pogodowe w Europie i Ameryce Północnej.
-
W kriosferze (zamrożonych częściach planety): Topnienie pokrywy lodowej Grenlandii i Antarktydy Zachodniej spowodowałoby wzrost poziomu morza o wiele metrów, podczas gdy na dużą skalę rozmrożenie wiecznej zmarzliny uwolniłoby ogromne ilości dwutlenku węgla i metanu.
Stan bioróżnorodności
- Średnia liczba monitorowanych populacji dzikich zwierząt spadła o 73% w latach 1970–2020.
- Największe spadki dotyczą populacji słodkowodnych (85%), lądowych (69%) i morskich (56%).
- Regiony takie jak Ameryka Łacińska i Karaiby doświadczyły 95% spadku liczebności populacji.
Podjęcie niezbędnych działań
Autorzy raportu podają, że, aby utrzymać kondycję planety na dotychczasowym poziomie niezbędne jest podjęcie działań w poniższych sektorach.
- Sektor Energetyczny
Sposób, w jaki ludzkość produkuje i konsumuje energię, jest głównym czynnikiem napędzającym zmiany klimatyczne, z coraz poważniejszymi skutkami dla ludzi i ekosystemów. Wiemy, że musimy szybko odejść od paliw kopalnych na rzecz energii odnawialnej, aby zmniejszyć emisję gazów cieplarnianych o połowę do 2030 roku i utrzymać wzrost temperatury w granicach 1,5°C. Transformacja energetyczna musi być szybka, ekologiczna i sprawiedliwa, stawiając ludzi i przyrodę w centrum uwagi. W ciągu ostatniej dekady globalna zdolność wytwarzania energii odnawialnej niemal się podwoiła, a koszty energii wiatrowej, słonecznej i baterii spadły nawet o 85%. Chociaż trendy energetyczne zmierzają we właściwym kierunku, tempo i skala zmian są nadal niewystarczające.
- Sektor Żywnościowy
Produkcja żywności jest jednym z głównych czynników degradacji przyrody: zajmuje 40% wszystkich zamieszkałych terenów, jest główną przyczyną utraty siedlisk, odpowiada za 70% zużycia wody i ponad jedną czwartą emisji gazów cieplarnianych.
Autorzy raportu wskazują, że niezbędne jest podjęcie działań, które umożliwią:
- skalowanie produkcji sprzyjającej przyrodzie;
- zapewnienie ludziom pożywnej i zdrowej diety. Autorzy raportu piszą, że 735 milionów ludzi jest głodnych przy jednoczenym wzroście wskaźnika otyłości.
- zmniejszenie strat i marnowania żywności - szacuje się, że 3-40% wyprodukowanej żywności nigdy nie jest spożywana.
- Sektor Finansowy
Globalnie ponad połowa światowego PKB (55%) – szacowane 58 bilionów USD – jest umiarkowanie lub silnie zależna od przyrody i jej usług. Autorzy raportu wskazują jako niezbędne wdrożenie:
Ekologicznego finansowania - mobilizacja finansów na ochronę przyrody i działania klimatyczne na dużą skalę. Wymaga to nowych rozwiązań finansowych, takich jak fundusze na ochronę, obligacje, pożyczki i produkty ubezpieczeniowe, a także długoterminowych inwestycji w biznesy i przedsiębiorstwa wspierające przyrodę.
Zielonej transformacji finansów - dostosowanie systemów finansowych do realizacji celów dotyczących przyrody, klimatu i zrównoważonego rozwoju, w tym uwzględnianie wartości przyrody oraz systematyczne podejście do ryzyk związanych z przyrodą i klimatem. Przekierowanie finansów na działania wspierające przyrodę i środowisko jest kluczowe dla osiągnięcia globalnych celów i zapewnienia trwałości naszej planety.
Wnioski
Kluczowa jest współpraca między rządami, sektorem prywatnym i społeczeństwem obywatelskim oraz trzeba inwestować w rozwiązania oparte na przyrodzie.
